Bijeenkomst vormgevingsarchieven 30 november 2018

Introductie

Welkom op deze bijeenkomst van Designgeschiedenis Nederland, gewijd aan de ontwerparchieven. Ter verduidelijking: wij vertegenwoordigen een groep onderzoekers, auteurs, designhistorici en mensen die zich betrokken voelen bij designgeschiedenis. We spreken dus vanmiddag niet over de praktische problemen van het archiefbeheer – ook al zullen die voorbij komen – maar willen daar vooral inhoudelijk over van gedachten wisselen. Het onderwerp ontwerparchieven is actueel geworden door een recent advies van de Raad voor Cultuur waarin onder meer wordt geconstateerd dat ‘een stevige infrastructuur van instellingen voor beheer en behoud van collecties’ ontbreekt, evenals overkoepelend landelijk beleid. Het archiefbeleid inzake vormgeving, aldus de Raad, is gefragmenteerd en valt buiten de boot. Eén van zijn aanbevelingen is dan ook een beter beheer en behoud van het ontwerperfgoed.

De zorgen over deze archieven werden ook al eerder geuit, aan het begin van deze eeuw. Sindsdien verschenen er rapporten en werd er met hulp van de Mondriaan stichting een inhaalslag gemaakt met een aantal archieven. Daarna trad een grote stilte in en leken financiële en inhoudelijk-beleidsmatige mogelijkheden uitgeput. We hopen dat in deze situatie verandering komt. De tentoonstelling Speculatief design archief alhier, gewijd aan ontwerparchieven, vormt een mooie aanzet daartoe. En we zijn uiterst benieuwd naar het beleid wat de betrokken instellingen gaan ontwikkelen. [vraag: wie zijn er in de zaal aanwezig van archiefinstellingen?…] As we speak zijn de steden al druk bezig tegen elkaar op te bieden met plannen voor een designmuseum…  Gisteren publiceerde Timo de Rijk van het Designmuseum Den Bosch een stuk wat inging tegen de plannen van Eindhoven om daar een designmuseum op te richten. Dat lijkt me schadelijk. In plaats van gezamenlijk te bekijken wat er nou precies nodig is op designgebied, gaat iedereen dus weer los op de eigen belangen en niet op de inhoud van de zaak, en zal het straks neerkomen op de partij met het meeste geld en de sterkste lobby. We komen daar vast nog over te spreken, maar ik zou voor nu willen vaststellen dat we het hier over de archieven hebben en dat de toekomst daarvan in het geding is.

Ons Dutch design heeft een rijke geschiedenis maar wat doen we daar eigenlijk mee? Wat gebeurt er op het vlak van onderzoek? Waar vindt het plaats en zijn de omstandigheden waaronder dat gebeurt wel optimaal? Los van het ontbreken van archieven denk ik aan universiteiten en musea die onvoldoende mankracht en geld hebben, auteurs die niet of slecht betaald worden, zzp’er-leed en een arbeidsmarkt waarop studenten niet of onvoldoende doorstromen naar posities in het veld.

Waarom is de traditie van onderzoek, reflectie, theorie en kritiek op het vlak van designgeschiedenis zo slecht ontwikkeld? Daar gaan we het vanmiddag over hebben, aan de hand van enkele casestudies en lezingen. Maar ook: wat kunnen we doen om het historisch besef op dit vlak verder te ontwikkelen?

Op de achtergrond ziet u afbeeldingen voorbij komen van geweldig archiefmateriaal en historiserende voorbeelden. Er zijn namelijk tal van ontwerpers die zich door de geschiedenis laten inspireren. Die geschiedenis wordt telkens opnieuw ontdekt en geactualiseerd, nieuwe visies en interpretaties houden het vak levendig. Sterker nog, een vak zonder geschiedenis of geheugen is geen vak.

Een kritisch perspectief en een historisch-theoretisch kader mogen daarin echter niet ontbreken. Van belang is ook dat ‘ons soort’ onderzoek niet losstaat van musea, de ontwerpwereld en de academies. Dit zijn allemaal vragen die raken aan de ‘infrastructuur’ waarin we opereren. Karin van der Heiden gaat daar straks uitgebreider op in.

Ontwerpgeschiedenis is ook cultuurgeschiedenis, het is breder dan alleen die ene beleidsmatige sector, en het heeft buiten een maatschappelijke of economische waarde ook een artistiek-culturele waarde. Geschiedenis bepaalt mede wie we zijn en waar we vandaan komen, het is een onderdeel van onze persoonlijke en gemeenschappelijke identiteit. Maar, zoals theoreticus Andreas Huyssen ook stelde: het verleden moet gearticuleerd worden om geschiedenis te kunnen worden.

The past is a foreign country. Reizigers, … laten we dat land ontdekken en verder exploreren.

Frederike Huygen, voorzitter Stichting Designgeschiedenis Nederland, 2018.

Downloaden (PDF, 1.47MB)

Downloaden (PDF, 362KB)

Downloaden (PDF, 33KB)

Downloaden (PDF, 352KB)